Posługa nadzwyczajnego szafarza Komunii świętej
Mija już drugi rok posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej w naszej archidiecezji.
Pragnę przypomnieć, że główną posługą nadzwyczajnych szafarzy jest zanoszenie Komunii świętej ludziom chorym i starszym. W szczególnych przypadkach nadzwyczajni szafarze mogą także pomagać w czasie Mszy świętej udzielając wiernym Komunii świętej.
Zanoszenie Komunii świętej chorym
Zanim nadzwyczajny szafarz Komunii świętej rozpocznie swą posługę wobec chorych, ksiądz proboszcz lub inny kapłan powinien go przedstawić każdemu choremu, do którego będzie przynosił Komunię świętą. W czasie tych duszpasterskich odwiedzin należy także ustalić czas przychodzenia nadzwyczajnego szafarza i omówić inne sprawy związane z jego posługą:
a. Nadzwyczajny szafarz Komunii świętej będzie przynosił Ciało Pańskie w niedziele i uroczystości. Jeśli chory pragnie przyjmować Komunię świętą częściej, a szafarz może częściej do niego przychodzić, należy spełnić jego pragnienie.
b. Jeśli chory z jakiegoś powodu nie będzie mógł przyjąć Komunii świętej (wyjazd do szpitala, sprawy moralne lub inne okoliczności), powinien on sam lub ktoś z rodziny powiadomić o tym szafarza. Tę trudną problematykę, szczególnie, gdy dotyczy ona sprawy spowiedzi, należy dokładnie omówić w czasie odwiedzin duszpasterskich u chorego.
c. W domu chorego powinien być zawsze przygotowany stół nakryty białym obrusem, a także świece, krzyż, szklanka czystej wody do puryfikacji lub podania choremu.
d. Kapłan nadal powinien odwiedzać chorych z okazji pierwszych piątków miesiąca. Jest to dla chorych możliwość spotkania z kapłanem, a także, w razie potrzeby, skorzystania ze spowiedzi i sakramentu chorych.
Zanoszenie Komunii świętej chorym przez nadzwyczajnych szafarzy powinno się dokonywać po Mszy świętej, w której szafarze uczestniczą, w czasie której sami przystępują do Komunii świętej. Ubierają się w zakrystii w albę i wychodzą do ołtarza w czasie procesji wejścia. Zajmują miejsca w prezbiterium spełniając w przypadku braku ministrantów czy lektorów ich funkcje.
Kapłan, po przyjęciu Komunii świętej przez siebie, podaje podchodzącym do ołtarza nadzwyczajnym szafarzom Ciało i Krew Pańską. Po zakończeniu Komunii świętej kapłan, przed schowaniem Najświętszego Sakramentu do tabernakulum, wkłada do przygotowanych przy tabernakulum naczyń odpowiednią ilość konsekrowanych hostii. Zostawia je na korporale przed tabernakulum (może uczynić to kapłan po zakończeniu Mszy świętej i zdjęciu stroju liturgicznego w zakrystii). Po końcowym błogosławieństwie nadzwyczajni szafarze wraz z całą służbą liturgiczną udają się do zakrystii, zdejmują strój liturgiczny, po czym podchodzą przed ołtarz i modlą się przez chwilę, a potem, po wyjściu uczestników Eucharystii z kościoła, zabierają Najświętszy Sakrament i zanoszą go do chorych.
Funkcja pomocników jest posługą nadzwyczajną a nie zwyczajną i tylko w sytuacjach wyjątkowych, (gdy kapłani są w tym czasie zajęci innymi niezbędnymi czynnościami duszpasterskimi lub nie pozwala im na to stan zdrowia czy podeszły wiek), nadzwyczajny szafarz Komunii świętej może sam zabrać Najświętszy Sakrament z tabernakulum, by zanieść go do chorych.
Nie ma powodu, aby konsekrować hostie przygotowane w cyborium i przyniesione na ołtarz w czasie przygotowania darów ofiarnych. Nadzwyczajni szafarze Komunii świętej zanoszą Komunię świętą do chorego w cywilnym, ale odświętnym i poważnym ubraniu, w specjalnie do tego celu wykonanym naczyniu. W zależności od miejscowych warunków niesie Najświętszy Sakrament w następujący sposób:
a. Nadzwyczajny szafarz bierze małe naczynie z Najświętszym Sakramentem i wkłada je do bursy i umieszcza pod wierzchnim okryciem, tak iż nie jest na zewnątrz widoczne.
b. Wkłada naczynie z Najświętszym Sakramentem do bursy, którą zawiesza na szyi, tak by była widoczna dla napotkanych wiernych. Powinni oni wyrazić cześć wobec Najświętszego Sakramentu. Aktem czci może być skłon głowy lub uklęknięcie na jedno kolano.
c. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku niosący Komunię świętą w drodze nie rozmawia, ale w modlitewnym skupieniu uwielbia Chrystusa.
W domu chorego nadzwyczajny szafarz postępuje zgodnie z obrzędem przewidzianym w odpowiedniej księdze liturgicznej dla Komunii świętej udzielanej przez szafarza nadzwyczajnego.
Pomoc podczas Mszy świętej
Pomocnik w udzielaniu Komunii świętej jest szafarzem nadzwyczajnym, dlatego może pomagać w rozdawaniu Eucharystii tylko wtedy, gdy przystępuje do niej duża liczba wiernych, a nie ma dostatecznej liczby zwyczajnych szafarzy, albo gdy są oni w tym czasie zajęci innymi niezbędnymi czynnościami duszpasterskimi lub nie pozwala im na to stan zdrowia czy podeszły wiek, a wskutek braku wyświęconych szafarzy liturgia eucharystyczna nadmiernie by się przedłużyła. Nie ma zatem zasadniczo powodu, by nadzwyczajni szafarze rozdawali Komunię świętą w dni powszednie, a nawet w niedziele i święta, jeśli w kościele można bez trudu zapewnić dostateczną liczbę zwyczajnych szafarzy. Nadużyciem byłoby stałe korzystanie z pomocy szafarzy nadzwyczajnych podczas Mszy świętej i uzasadnianie tego dowolnie rozszerzonym pojęciem licznego udziału wiernych.
Jeśli nadzwyczajny szafarz jest poproszony przez kapłanów, aby pomógł w udzielaniu Komunii świętej w czasie Eucharystii, czyni to w sposób następujący:
a. Ubiera się w zakrystii w albę i wychodzi do ołtarza w czasie procesji wejścia. Zajmuje miejsce w prezbiterium spełniając w przypadku braku ministrantów ich funkcje. Nie powinien stać obok celebransa, aby nikt nie zaliczał go do wyświęconych szafarzy. Nie może także sam sobie udzielać Komunii świętej.
b. Po zakończeniu śpiewu Baranku Boży nadzwyczajny szafarz podchodzi do ołtarza i klęka na oba kolana z boku odprawiającego kapłana. Tam kapłan, po przyjęciu Komunii świętej przez siebie, podaje mu Ciało i Krew Pańską. Następnie podaje mu naczynie z komunikantami i razem udają się na miejsce, w którym udzielają Komunii świętej.
c. W wypadku rozdzielania Komunii świętej również z puszki znajdującej się w tabernakulum, przynosi ją na ołtarz kapłan w czasie śpiewu Baranku Boży. Zgodnie z zaleceniem Ogólnego wprowadzenia do mszału rzymskiego należy konsekrować hostie do Komunii świętej na każdej Mszy świętej.
d. Nadzwyczajny szafarz może pomagać kapłanowi również podczas Komunii świętej pod obiema postaciami, gdy jest ona udzielana w przypadkach przewidzianych przez prawo.
e. Po rozdzieleniu Komunii świętej kapłan i nadzwyczajny szafarz wracają do ołtarza. Kapłan odbiera od nadzwyczajnego szafarza puszkę z Najświętszym Sakramentem i zanosi ją do tabernakulum, po czym wraca do ołtarza i sam puryfikuje naczynia. W tym czasie szafarz wraca na swoje miejsce. Jeśli zachodzi potrzeba, puryfikuje palce w naczyńku stojącym obok tabernakulum lub na kredensie.
W wypadku konieczności, przy zachowaniu powyższych kryteriów, nadzwyczajnemu szafarzowi Komunii świętej można powierzyć dokonanie wystawienia i schowania Najświętszego Sakramentu do adoracji przez wiernych, zarówno w puszcze jak i w monstrancji, jednak bez możliwości udzielania błogosławieństwa (por. kan. 943;) Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą, nr 67).
W wypadku braku szafarzy zwyczajnych, nadzwyczajny szafarz może udzielić wiatyku umierającym.
Inne uwagi i zalecenia
Duszpasterze winni z wielką życzliwością odnosić się do nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej, otaczać ich duchową opieką, być dla nich przykładem umiłowania Chrystusa Eucharystycznego, czuwać nad wykonywaniem przez nich posługi i w razie potrzeby roztropnie korygować niedociągnięcia. Pomoc nadzwyczajnych szafarzy w żadnym stopniu nie powinna osłabiać gorliwości kapłanów, którzy na pierwszym miejscu są sługami Eucharystii.
Nadzwyczajni szafarze nie mają prawa do żadnego wynagrodzenia z racji pełnienia swej posługi. Jednak koszty uczestnictwa w spotkaniach formacyjnych, dojazdów do chorych i innych wydatków związanych z pełnioną posługą pokrywa parafia.
Formacja stała
Formacja stała odbywa się przede wszystkim we wspólnocie, w której nadzwyczajny szafarz Komunii świętej żyje i spełnia swą posługę. Poza tym jest obowiązany raz w roku uczestniczyć w rekolekcjach prowadzonych specjalnie dla nich oraz zapoznać się każdego roku przynajmniej z jedną wyznaczoną lekturą.
Zachęca się także nadzwyczajnych szafarzy do uczestnictwa w ogólnopolskich pielgrzymkach organizowanych dla nadzwyczajnych szafarzy przez Komisję Episkopatu Polski ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, w diecezji do udziału w Pielgrzymce Służby Liturgicznej do Kalwarii Zebrzydowskiej w ostatnią sobotę sierpnia oraz w styczniowym opłatku u Księdza Kardynała.
Ks. Jerzy Serwin
Duszpasterz nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej
